Giải pháp để Cần Thơ trở thành trung tâm về đổi mới sáng tạo, phát triển khoa học, công nghệ và chuyển đổi số khu vực Đồng bằng sông Cửu Long
Đại hội Đại biểu Đảng bộ thành phố Cần Thơ, lần thứ I nhiệm kỳ 2025 - 2030 diễn ra từ ngày 26 đến ngày 28/9/2025, trong Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội, Ban Chấp hành Đảng bộ thành phố Cần Thơ đã xác định: Cần chú trọng ứng dụng khoa học công nghệ (KHCN) vào các ngành kinh tế trụ cột, phát triển Cần Thơ thành trung tâm nghiên cứu khoa học lớn của vùng; đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng KHCN, đổi mới sáng tạo trong hoạt động các cơ quan của hệ thống chính trị. Việc đẩy mạnh đổi mới sáng tạo, phát triển KHCN và chuyển đổi số không chỉ là yêu cầu cấp thiết mà còn là con đường tất yếu để Cần Thơ nâng cao năng lực cạnh tranh và tạo ra những bước đột phá mới, giúp Cần Thơ hiện thực hóa mục tiêu trở thành một trung tâm hàng đầu về đổi mới sáng tạo, KHCN và chuyển đổi số khu vực Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), đặc biệt trong giai đoạn mở rộng địa giới hành chính hiện nay.
Lãnh đạo thực hiện nghi thức ra mắt Trang thông tin điện tử và Chuyên mục Đại hội đại biểu Đảng bộ thành phố lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030 trên ứng dụng (App) Cần Thơ Smart. Ảnh: CTV.
1. Vị thế, thực trạng phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, khoa học, công nghệ và chuyển đổi số tại Cần Thơ
1.1. Vị thế và tiềm năng
Nằm ở vị trí trung tâm của ĐBSCL, Cần Thơ từ lâu đã được xem là đô thị hạt nhân, đóng vai trò đầu tàu, trung tâm động lực thúc đẩy sự phát triển chung của toàn khu vực. Với những lợi thế về địa lý, kinh tế - xã hội, thành phố có đầy đủ tiềm năng để trở thành một cực tăng trưởng quan trọng, không chỉ của ĐBSCL mà còn của vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.
Cần Thơ là đô thị loại I, nơi hội tụ của các tuyến giao thông quan trọng cả về đường bộ, đường thủy và hàng không. Sông Hậu, một trong hai nhánh chính của sông Mekong, chảy qua Cần Thơ, tạo điều kiện cho hệ thống cảng sông quốc tế lớn, có khả năng tiếp nhận tàu trọng tải lớn và kết nối trực tiếp với các cảng biển trong khu vực và quốc tế. Sân bay quốc tế Cần Thơ đóng vai trò là cửa ngõ hàng không, kết nối thành phố với các trung tâm kinh tế lớn. Hệ thống giao thông đa dạng này giúp Cần Thơ trở thành trung tâm logistics và trung chuyển hàng hóa quan trọng, là cầu nối để nông sản của vùng ĐBSCL vươn ra thị trường quốc tế một cách hiệu quả.
Thành phố cũng là trung tâm giáo dục lớn nhất ĐBSCL, quy tụ nhiều trường đại học, cao đẳng và viện nghiên cứu uy tín như Đại học Cần Thơ, Trường Đại học Y Dược Cần Thơ, Viện lúa ĐBSCL, Trường Cao đẳng Y tế Cần Thơ, Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật Cần Thơ... Đây là cái nôi đào tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao cho toàn vùng, tạo nền tảng vững chắc cho việc đổi mới sáng tạo, phát triển KHCN và chuyển đổi số. Nguồn nhân lực dồi dào, được đào tạo bài bản chính là lợi thế then chốt để Cần Thơ thu hút đầu tư vào các ngành công nghiệp hiện đại, đặc biệt là công nghệ thông tin và công nghệ sinh học.
Trong bối cảnh hiện tại, với sự mở rộng địa giới hành chính, Cần Thơ có thêm một tầm vóc mới. Diện tích và dân số gia tăng đáng kể, tạo ra không gian phát triển rộng lớn hơn và kết nối các vùng kinh tế một cách chặt chẽ. Điều này đòi hỏi một tư duy phát triển mới, trong đó việc xây dựng thành phố trở thành một trung tâm đổi mới sáng tạo, phát triển KHCN và chuyển đổi số là yêu cầu cấp bách.
1.2. Thực trạng phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, khoa học, công nghệ và chuyển đổi số
1.2.1. Một số kết quả nổi bật
Trong thời gian qua, Cần Thơ đã đạt được nhiều thành tựu tích cực trong việc xây dựng và triển khai các chủ trương, chính sách để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phát triển KHCN và chuyển đổi số.
- Về chính sách: Thành phố đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách quan trọng như Nghị quyết số 06-NQ/TU ngày 22/10/2021 của Thành ủy Cần Thơ “Về phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 trên địa bàn thành phố”. Đồng thời, Cần Thơ cũng triển khai các chỉ đạo từ Trung ương, điển hình là việc xây dựng Chương trình số 83-CTr/TU ngày 24/02/2025 để thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, hiện đã được bổ sung, cập nhật theo không gian địa giới hành chính mới theo Kế hoạch số 22-KH/TU ngày 09/9/2025 của Ban Thường vụ Thành ủy Cần Thơ “Kế hoạch hành động thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị Về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia”; triển khai Kế hoạch truyền thông về “Thúc đẩy chuyển đổi số liên thông, đồng bộ, nhanh, hiệu quả đáp ứng yêu cầu sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị”. Gần đây, thành phố đã chủ động triển khai Phong trào “Bình dân học vụ số”, nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng số cho người dân, với sự tham mưu của Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy.
- Về hạ tầng kỹ thuật: Việc đầu tư vào hạ tầng viễn thông, mạng internet tốc độ cao được đẩy mạnh, phù hợp với định hướng của Chương trình Chuyển đổi số quốc gia của Thủ tướng Chính phủ theo Quyết định số 749/QĐ-TTg ngày 03/6/2020 về phê duyệt "Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030". Thành phố cũng đã đề xuất thành lập Trung tâm Khởi nghiệp và Đổi mới sáng tạo và đang tiếp tục xây dựng Đề án thành lập Khu công nghệ cao Cần Thơ nhằm tạo động lực phát triển công nghệ cao cho vùng ĐBSCL.
- Về hoạt động khởi nghiệp và công nghệ thông tin: (1) Cộng đồng khởi nghiệp phát triển mạnh mẽ với hơn 900 diễn đàn trực tuyến (Tại tên miền www.castihub.vn và www.canthostartup.vn) có 150.000 thành viên tham gia; nhiều chương trình hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới công nghệ cũng được triển khai; tính đến hiện tại đã có 270 gian hàng tham gia giới thiệu, quảng bá sản phẩm công nghệ, thiết bị với tổng số sản phẩm chào bán là 14.990 sản phẩm; trong đó có 14.026 sản phẩm từ gian hàng, 44 sản phẩm đang đấu giá và 920 sản phẩm từ các nhà chào bán tự do với hơn 15,8 triệu lượt truy cập[1]. (2) Trong lĩnh vực chuyển đổi số, Cần Thơ đã kết nối 21/25 cơ sở dữ liệu quốc gia, vận hành ổn định nhiều hệ thống thông tin dùng chung như Hệ thống thông tin giải quyết thủ tục hành chính, Hệ thống quản lý văn bản và điều hành; ứng dụng di động “Can Tho Smart” với hàng chục ngàn lượt tải về sử dụng.
- Về phong trào “Bình dân học vụ số”: Đây được xem là động lực bền vững nhất là việc nâng cao nhận thức và kỹ năng số cho toàn bộ cộng đồng. Cơ bản Cần Thơ đã hoàn thành các mục tiêu năm 2025 theo Kế hoạch số 01-KH/BCĐ ngày 14/4/2025 của Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số về triển khai Phong trào “Bình dân học vụ số”: (1) 100% cán bộ, công chức, viên chức và người lao động trong khu vực công có hiểu biết về chuyển đổi số, kiến thức kỹ năng số, sử dụng các nền tảng, dịch vụ số phục vụ công việc. (2) 60% học sinh trung học và sinh viên được trang bị kiến thức, kỹ năng số để phục vụ học tập, nghiên cứu và sáng tạo có kỹ năng an toàn trong học tập và tương tác xã hội trong môi trường số. (3) 80% người dân trong độ tuổi trưởng thành có tri thức cơ bản về chuyển đổi số, có kỹ năng số sử dụng được thiết bị thông minh để khai thác thông tin, sử dụng nền tảng, dịch vụ số thiết yếu, biết bảo vệ bản thân trên môi trường số. (4) 697 ngàn người trong độ tuổi trưởng thành được xác nhận đạt phổ cập tri thức về chuyển đổi số, kỹ năng số trên nền tảng VNeID. (5) 60% người lao động trong các doanh nghiệp, hợp tác xã, liên hợp tác xã có kiến thức cơ bản về công nghệ số, có kỹ năng số, sử dụng được thiết bị thông minh để phục vụ sản xuất, kinh doanh, nâng cao năng suất lao động. Ngoài ra, thành phố đã tổ chức tập huấn kỹ năng số cho hơn 3.800 lao động, hỗ trợ hơn 1.200 người dân cài đặt ứng dụng số. Hơn 80% hợp tác xã được tập huấn đã bắt đầu ứng dụng phần mềm quản lý. Toàn bộ các ấp, khu vực đã thành lập Tổ công nghệ số cộng đồng, hướng dẫn người dân sử dụng các nền tảng số như Cổng dịch vụ công quốc gia, ứng dụng “Can Tho Smart” và các dịch vụ thanh toán không tiền mặt.[2]
1.2.2. Những thách thức cần vượt qua
Bên cạnh những thành tựu, Cần Thơ vẫn còn đối mặt với một số thách thức cần khắc phục trong thời gian tới.
- Nguồn nhân lực: Mặc dù có nhiều trường đại học, nhưng việc đào tạo chưa thật sự gắn liền với nhu cầu thực tiễn của doanh nghiệp. Nguồn nhân lực chất lượng cao, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ thông tin và công nghệ sinh học, vẫn còn thiếu.
- Hệ sinh thái chưa hoàn thiện: Các yếu tố cấu thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo như quỹ đầu tư mạo hiểm hay không gian làm việc chung vẫn còn hạn chế, chưa đủ sức hấp dẫn để thu hút các dự án khởi nghiệp quy mô lớn[3].
- Chuyển đổi số còn chậm: Một số ngành kinh tế mũi nhọn như nông nghiệp, logistics, và thương mại điện tử vẫn còn chậm trong quá trình số hóa, chủ yếu vẫn dựa vào các phương thức truyền thống, làm giảm hiệu quả và sức cạnh tranh.
- Sau thời gian triển khai chính quyền địa phương 2 cấp, thành phố Cần Thơ đã đạt được những ưu điểm đáng kể. Song vẫn còn khó khăn, thách thức liên quan đến hệ thống phần mềm, như “Thiếu liên thông giữa phần mềm một cửa và các phần mềm chuyên ngành (đặc biệt hộ tịch, đất đai, doanh nghiệp); lỗi đăng nhập, phân quyền chưa phù hợp với chức năng nhiệm vụ cán bộ. Một số phần mềm (như hộ tịch, đất đai - VBDLIS) vẫn chưa liên thông hoặc chưa phân quyền đầy đủ, ảnh hưởng đến tiến độ xử lý hồ sơ; Hệ thống phần mềm (đất đai, VNeID, đăng ký kinh doanh, hộ tịch) còn bị nghẽn, lỗi hoặc chưa phân quyền kịp thời; không tra cứu được dữ liệu; không tiếp nhận được hồ sơ đất đai trực tuyến do chưa cài đặt VBDLIS hoặc chưa được phân quyền”[4].
2. Giải pháp chiến lược để Cần Thơ trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo, phát triển khoa học, công nghệ và chuyển đổi số
Để vượt qua những thách thức, Cần Thơ cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp chiến lược, tập trung vào ba trụ cột chính sau “Thể chế - Nhân lực và hạ tầng - Hệ sinh thái”, từ đó, xin đề xuất một số giải pháp để Cần Thơ trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo, phát triển khoa học, công nghệ và chuyển đổi số.
2.1. Hoàn thiện thể chế và chính sách đặc thù
- Chính sách ưu đãi tài chính: Tiếp tục cụ thể hóa việc thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; xây dựng gói chính sách ưu đãi hấp dẫn về thuế, đất đai và vốn vay dành cho các dự án khởi nghiệp; thành lập Quỹ hỗ trợ khởi nghiệp từ ngân sách và các nguồn vốn xã hội hóa để hỗ trợ các dự án tiềm năng.
- Thúc đẩy thị trường KHCN: Vận hành hiệu quả các sàn giao dịch công nghệ và trung tâm chuyển giao công nghệ để kết nối nhà khoa học với doanh nghiệp. Đẩy mạnh cơ chế đặt hàng các nhiệm vụ KHCN để giải quyết các vấn đề cấp bách của địa phương.
- Đơn giản hóa thủ tục hành chính: Áp dụng công nghệ số để tinh giản các thủ tục đăng ký kinh doanh và sở hữu trí tuệ, giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian và chi phí.
2.2. Đào tạo, phát triển nguồn nhân lực và xây dựng hạ tầng kỹ thuật hiện đại
- Chiến lược đào tạo nhân lực: Các trường đại học cần đổi mới chương trình đào tạo theo hướng thực hành và thực tập tại doanh nghiệp; thành lập các trung tâm đào tạo chuyên sâu về các công nghệ mới như AI, Blockchain, Big Data; cần có chính sách thu hút và đãi ngộ hợp lý để giữ chân nhân tài.
- Đầu tư hạ tầng số đồng bộ: Hoàn thiện hạ tầng viễn thông, đảm bảo phủ sóng internet 5G và cáp quang tốc độ cao; xây dựng trung tâm dữ liệu thành phố và cung cấp các nền tảng số dùng chung, đây là giải pháp then chốt để phát triển kinh tế số[5].
- Phát huy vai trò của các trường đại học: Tăng cường hợp tác giữa các trường đại học với doanh nghiệp và địa phương để đào tạo nhân lực theo nhu cầu và chuyển giao công nghệ, như thực tiễn hợp tác giữa Đại học Cần Thơ, Sở Khoa học và Công nghệ thành phố và Trường Đại học Kỹ thuật và Công nghệ Cần Thơ để đào tạo nhân lực ngành vi mạch bán dẫn là một hướng đi đúng đắn, cần được nhân rộng.
2.3. Xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo mở, gắn kết với các ngành kinh tế trọng điểm
- Phát triển vườn ươm, các trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp: Xây dựng các khu công nghệ cao và vườn ươm doanh nghiệp tại các trường đại học; tổ chức các sự kiện kết nối đầu tư và các cuộc thi khởi nghiệp.
- Đổi mới sáng tạo trong nông nghiệp: Cần Thơ cần tiên phong trong việc ứng dụng công nghệ cao vào nông nghiệp, như IoT để giám sát môi trường, AI để chẩn đoán sâu bệnh và công nghệ sinh học để lai tạo giống cây trồng, vật nuôi năng suất cao.
- Chuyển đổi số trong logistics và thương mại: Ứng dụng các công nghệ số để xây dựng chuỗi cung ứng thông minh. Phát triển các sàn giao dịch thương mại điện tử chuyên biệt cho các sản phẩm nông nghiệp đặc trưng của ĐBSCL.
Tóm lại, với vai trò trung tâm và động lực phát triển của ĐBSCL, Cần Thơ có đầy đủ tiềm năng để trở thành một trung tâm về đổi mới sáng tạo, KHCN và chuyển đổi số. Nhất là, sau khi sáp nhập địa giới hành chính, Cần Thơ có thêm lợi thế về không gian phát triển mới với diện tích 6.260,83 km² và dân số hơn 4 triệu người[6], tạo ra một tầm vóc và cơ hội mới. Đặc biệt, trong Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội đại biểu Đảng bộ thành phố Cần Thơ lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030, Ban Chấp hành Đảng bộ thành phố Cần Thơ nêu rõ: Cần "Chú trọng ứng dụng khoa học công nghệ vào các ngành kinh tế trụ cột, phát triển Cần Thơ thành trung tâm nghiên cứu khoa học lớn của vùng; đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo trong hoạt động các cơ quan của hệ thống chính trị"[7], để thực hiện thành công, thành phố cần triển khai các giải pháp chiến lược và đột phá một cách đồng bộ, với sự phối hợp chặt chẽ của toàn bộ hệ thống chính trị, cộng đồng doanh nghiệp và người dân. Việc xây dựng một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo mạnh mẽ, gắn liền với các ngành kinh tế trọng điểm sẽ là chìa khóa để Cần Thơ phát triển bền vững và đóng góp hiệu quả vào sự phát triển chung của toàn vùng.
Nguyễn Ngọc Quy